مهارت سنتی بافت قالی کاشان

شهر کاشان در دوران شاه­­ عباس کبیر مرکز بافت قالی ­های درباری بود و به دستور شاه کارگاه­ های قالی بافی در این شهر برپا شد. قالی ­های ابریشمی، نقره­ باف و زر­باف که به نام قالی شاه­ عباس معروف است به این محل نسبت داده می­ شود. از لحاظ تاریخی قالی کاشان به دو دوره ی تاریخی تقسیم می­­شود: یک دوره ی طلائی و یک دوره که پس از تعطیلی حدود دو قرن کارگاه­ های قالی بافی این شهر آغاز به کار کردند.

قدیمی ­ترین قالی­ های کاشان را متعلق به قرن یازدهم هجری می­دانند؛ این قرن را همچنین عصر طلایی صنایع کاشان نامیده ­اند. از ویژگی­ های فرش کاشان، بافت بسیار ریز و ظریف است و همین ویژگی باعث می­ شود نقش­ های به کار رفته حالت برجسته داشته باشند. زمینه ی اکثر قالی ­ها لاکی با حاشیه­ هایی به رنگ سرمه ­ای است. با وجود این­که امروزه قالی کاشان در اندازه و ابعاد مختلفی بافته می­ شود، شهرت آن به علت بافت قالی در ابعاد سجاده ­ای است. طرح­ هایی که در قالی کاشان استفاده می ­شود از طرح­های قالی­ های اصفهان اقتباس شده است، که از معروف­ ترین آنها می­توان به موارد زیر اشاره کرد: ترنج، محراب، گلدانی و درختی، شکارگاه، بته جقه­ای، سجاده­ای و فرش پنج­­ پر.

گره قالی کاشان فارسی ­باف، و پشم مورد استفاده در این قالی پشم مرینوس است؛ حدود 120 سال قبل در زمان حکومت قاجار مردی به نام ملا­حسن در شهر کاشان وارد­کننده ی  پشم مرینوس بود که پس از مواجه­ شدن با رکود صنعت، پشم ­های باقی­مانده را به کمک همسرش به قالی تبدیل کرد و از آن زمان استفاده از پشم مرینوس در بافته­ های این منطقه مرسوم است؛ به دلیل مرغوبیت این پشم قالی ­های دستباف کاشان سطحی بسیار نرم و مخملی دارند.

رنگرزی نخ­ها یکی از صنایع­ دستی مرتبط با قالی­ بافی کاشان است که به­ صورت گیاهی انجام می­شود؛ پوست گردو، پوست انار و برگ انگور از جمله گیاهانی است که برای رنگرزی پشم ­ها استفاده می­ شوند.

عباس کاشانی در وصف رنگ­ های قالی کاشان چنین سروده است: "قالی کاشان بهشت رنگ­هاست / رنگ­هایش نغمۀ آهنگ­ هاست."

قالی کاشان در سال 2010 میلادی به فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر یونسکو افزوده شده است.