آیینهای محرم در جای جای شهر کاشان پس از قرنها هنوز با شکوه خاص برگزار میشود و مردم این دیار شیوه خاص و سنتی قدیمی را برای عزاداری حفظ کردهاند.
مردم شهرستان کاشان قبل از آغاز محرم با برپایی مجالس فوقالعاده به صورت هفتگی به استقبال ماه محرم میروند که گواه بر این آمادگی نصب پرچمهای مشکی، سبز، قرمز توسط تکایا و هیئتهای مختلف از نیمه دوم ذیالحجه است که پس از پایان ماه صفر این پرچمها جمعآوری میشود.
مجالس عزاداری در کاشان از شب نخست محرم شروع و تا اواخر ماه صفر ادامه دارد که اوج برپایی این مجالس از شب نخست تا شب شانزدهم محرم است که به شب شش امام حسین (ع) معروف است که یکی از رسوم دیرینه در این شهر است که هر شب از ماه محرم به نام هیئت خاصی است و در واقع آن هیئت سعی دارد اوج توان خود را در عزاداری در آن شب به نمایش بگذارد و اکثر مردم در آن هیئت حضور مییابند.
سابقه ایجاد دستههای عزاداری در شهر کاشان
سابقه برگزاری آئینهای محرم و عاشورایی در کاشان به اواخر سال اول هجری بر میگردد، مردم کاشان در آن زمان از امام باقر (ع) در خواست میکنند که یکی ازاصحاب خود را برای راهنمایی مردم کاشان به این شهر بفرستند و از آن زمان به بعد مهر اهل بیت (ع) به دل مردم کاشان افتاده و این شهر دوستدار اهل بیت (ع) شد و تا اکنون ادامه دارد.
سابقه برگزاری دستههای عزاداری به زمان صفویه بر میگردد در آن زمان دستههای عزاداری شکل میگیرد و به تدریج نیاز به یک مکان سرپوشیده برای عزاداری احساس میشود که بازار سرپوشیده برای اجرای این مراسم در نظر گرفته میشود.
آئینهای مذهبی کاشان به طور کلی از دو ماه قبل از محرم آغاز میشود قبل از محرم مساجد، تکیهها، حسینه ها آماده عزاداری میشوند، دستههای عزاداری شکل میگیرد و ادوات عزاداری محرم جمع آوری میشود.
یک روز قبل از محرم «هیئت چاوشان» ماه محرم در ۲۹ ذی الحجه وارد بازار میشود که این هیئت شامل پیرغلامان، ذاکران و مداحان اهل بیت (ع) است که وارد بازار کاشان میشوند و با اشعار سنتی خاص چاوش خوانی میکنند و بازاریان را برای استقبال از محرم آماده میکنند به دلیل اینکه دستههای عزاداری در محرم از بازار عبور میکنند و مراسم در بازار انجام میشود هیئتهای عزاداری به بازاریان اطلاع میدهند که محرم آغاز شده و بازاریان آماده به استقبال از عزادران میشوند
روز دوم تا چهارم محرم دسته سقاها به عزاداری در بازار میپردازند چهار دسته سقا در کاشان وجود دارد که بیشتر به سقاخوانی در بازار میپردازند سقا خوانی میکنند و وارد بازارکاشان میشوند گروهی از سقاها به سقا خوانی به وسیله مشک از عزاداران محترم پذیرایی میکنند.فردی که خواستار سقاشدن در کودکی است است باید در حضور سقاهای کهنسال با اجرای مراسمی خاص سقا شود که بعد از برگزاری این آئین کودکان میتوانند سقا شوند.
نمادهای خاص محرم در شهر کاشان
بعد از سقاها نشانه «شش گوشه» نمادی از حضرت علی اکبر هست که در هیئت علی اکبر کاشان این نشانه را تولیت میکند با کمک تمام دستههای عزاداری وارد این شش گوشه بازار میشود.
یکی دیگر از مراسم آئینی شهر کاشان در ماه محرم «طوق شیخ رضا» است که در روز هشتم در بازار حضور دارد ودر روز نهم محرم و در تکیهها گردانیده و در روز عاشورا دوباره به بازار برگردانده میشود که این آئین از نشانههای مقدس خاص است که در طول سال هم مردم در کنار آن روضه برگزار میشود و در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
آئین نخلگردانی در کاشان
یکی از نشانههای بسیار خاص محرم در کاشان آئین نخلگردانی است که در خود کاشان و مناطق اطراف آن برگزار میشود. روز عاشورا روز خاص مراسم نخل گردانی در کاشان است که در عصر عاشورا نخل «درب زنجیر» و «حیدری» ودیگر نخلها از غروب عاشورا تا شب این نخلها در بازار حضور دارند.
نخلها نمادی از تشییع پیکر امام حسین (ع) هستند که در همه روستاهای کاشان با آئین خاص خود برگزار میشود، یکی دیگر از مراسمی که در آن آئین نخل گردانی انجام میشود مراسم ششمین روز شهادت امام حسین (ع) در روز شانزده محرم است.
آئینی به عنوان «سفره برکت» وجود دارد که در آن مردم روضه میخوانند و تنقلات و آجیلهای خود رابرسر آن سفره قرار میدهند و به عنوان تبرک از آن استفاده میشود. آئین چهل منبر در عصر عاشورا نیز توسط زنان حاجتمند طی مراسمی تا چهل منبر در کاشان سر میزنند و برای گرفتن حاجات خود شمع رشن میکنند که امروزه به صورت پویا این مراسم توسط زنان برگزار میشود.